سرج ارستر
سرج ارستر به انگلیسی Surge protector یا Surge arrester وسیله طراحی شده ای است که دستگاه های برقی را از آسیب ناشی از افزایش ناگهانی ولتاژ حفظ می کند. یک سرج ارستر با تخلیه اضافه جریانهای ناشی از اضافه ولتاژهای ناگهانی در زمین، اجازه نمیدهد ولتاژ اعمال شده به وسایل الکتریکی از سطح آستانه ای بالاتر رود و به این ترتیب به تجهیزات آسیبی نمیرسد.
در داخل سیم رابطهایی که با عنوان سیم رابطهای دارای محافظ نوسان موجود هستند، قطعاتی برای حفاظت در برابر افزایش ولتاژ لحظه ای(حفاظت در برابر ولتاژ سرج) تعبیه شده است.
به وسایل الکتریکی ای که در تابلوهای توزیع برق، سیستم های کنترل فرایند، سیستمهای ارتباطی و دیگر سیستمهای صنعتی با هدف حفاظت در برابر افزایش ولتاژهای لحظه ای و ناگهانی (مثلاً تحت تأثیر وقوع صاعقه در نزدیکی سیستم) روی میدهند (Surge Protection Device)SPD گفته میشود.
به عبارتی سرج ارستر (SPD)ها قطعاتی هستند که تجهیزات الکتریکی را از خطرات احتمالی ناشی از ولتاژهای سرج حفاظت میکنند.
اجزاء سرج ارستر ها:
سرج ارستر ها از اجزای زیادی تشکیل شده اند و این باعث شده این دستگاه ها از تکنولوژی های متعددی استفاده کنند اما بصورت کلی میتوان به ۴ قطعه زیر اشاره کرد که در اکثر این دستگاه ها وجود دارند:
۱- وریستور: قطعات الکتریکی هستند که وظیفه اصلیشان حفاظت از مدارها و سیستمهای قدرت و تنظیم مقادیر ناخواسته ولتاژهای زودگذر است. در ولتاژ های پایین مقاومت این قطعه بالاست و با افزایش ولتاژ مقاومت این قطعه نیز کم می شود.
۲- تریستور: یک نیمهرسانای قدرت است که به صورت یک قطعه چهار لایهای ساخته میشود، این قطعه به عنوان کلید به کار میرود.
۳- دیود خنثی ساز: یک قطعه الکترونیکی است که به منظور محافظت از قطعات حساس الکترونیکی در برابر افزایش ولتاژ لحظهای به صورت موازی با آنها مورد استفاده قرار میگیرد.
۴- GDT یک قطعه تشکیل شده از ۲ الکترود که فضای بین الکترودها با بعضاً یک گاز نجیب پر شده است. زمانی که اختلاف پتانسیل ۲ الکترود بالا رود ، گاز یونیزه شده و جریان بین ۲ الکترود برقرار میشود.
مکانیزم عمل سرج ارسترها به گونه ایست که تا زمانی که ولتاژ سرجی در سیستم وجود نداشته باشد، این قطعات به صورت مسیرهای مدار بازی هستند که در روند کاری سیستم دخالتی ندارند، ولی چنانچه در سیستم، ولتاژ سرج نمایان شود و اختلاف پتانسیل دو سر سرج ارسترها از حدی بالاتر رود، این قطعات به صورت مسیرهای بسته ای عمل میکنند که از طریق تخلیه جریان های سرج (در زمین یا نول)، سطح اضافه ولتاژی که در سیستم رخ داده است را پایین می آورند و به این ترتیب دیگر تجهیزات موجود در سیستم با چنین اضافه ولتاژهایی مواجه نخواهند شد و آسیب نخواهند دید.